تجربه ای از همه پرسی برای استقلال کاتالونیا

مردم کاتالونیا در قلب اروپا جنبش استقلال طلبانه ای را آعاز کردند که مورد استقبال اسپانیایی ها  قرار نگرفت و باب طبع اتحادیه اروپا هم نبود. حال آیا جنبش استقلال کاتالانها ناکام مانده است؟

سرزمین کاتالونیا حدود سیصد سال پیش با اشغال بارسلونا به دست فیلیپ پنجم به تصرف اسپانیا درآمد . کاتالانها دارای فرهنگ و زبان ویژه خود هستند و با تکیه بر مسائل اقتصادی و سیاسی خواهان استقلال بوده و خود را ملتی جدا از اسپانیا می دانند. آنها از دیر باز دارای خودمختاری وسیعی بودند که در دوره ژنرال فرانکوی فاشیست به شدت سرکوب و محدود شد. اما در دوره بعد از دیکتاتوری فرانکو توانست خودمختاری از دست رفته را دوباره کسب کند.

کاتالانها به این خودمختاری وسیع راضی نبوده و خواهان استقلال از اسپانیا هستند. در سال ۲۰۰۴ یک رفراندوم نمادین و اکتبر ۲۰۱۷ هم رفراندوم برای استقلال را برگزار کردند. در هر دو همه پرسی اکثریت مردم کاتالان در آن شرکت نکردند.

دولت مرکزی اسپانیا از ابتدا مخالف برگزاری رفراندوم برای استقلال بود. دادگاه قانون اساسی اسپانیا نتیجه انتخابات را ملغی کرد. دولت مرکزی با توجه به قانون اساسی اسپانیا دولت خودمختار کاتالان را هم از قدرت خلع و دستور بازداشت رهبران جنبش استقلال را  صادر کرد. در نتیجه این جنبش استقلال طلبانه ناکام ماند.

حقوق بین الملل و همه پرسی برای استقلال

حال این پرسش اساسی مطرح می شود که اگر مردم منطقه ای با دیگر مردم کشور دارای تفاوتهایی باشند ویا اینکه تحت فشار و سرکوب هستند، آیا آنها می توانند دارای حق و حقوق ملی و بین المللی در چارچوب حقوق بشری برای استقلال خود باشند؟

حقوق بین الملل و مصوبات سازمان ملل دارای ابهامات بسیار بوده و از هر جانبی می تواند تفسیر به میل و منافع گردد. از سویی اصل احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی امری اساسی و مقدس شمرده می شود و از سویی دیگر بر طبق مصوبات بسیاری در چارچوب میثاق های حقوق بشری، حقوق ملیتها در تعیین سرنوشت به رسمیت شناخته می شود،  بدون اینکه بصورت مشخص به موضوع مناسبات درون یک کشور پرداخته شود.

برای نمونه سازمان ملل متحد از رهبران اقلیم کردستان عراق تعویق رفراندوم را خواست که در فرصتی دیگر تحت نظارت خود سازمان ملل رفراندوم برای استقلال برگزار شود. این فرصتی استثنایی بود . این امر نشان دهنده اعتراف به حقوقی بین المللی برای استقلال درون یک کشور بود، هرچند که به صورت مشخص در حقوق بین الملل تعریف نشده است.

دولتهای بریتانیا و یا کانادا موافقت خود را با تقاضای جدایی طلبان  اسکاتلند و یا ایالت کبک برای برای برگزاری رفراندوم  استقلال اعلام کردند. که در هر دو جدایی طلبان در این روند دمکراتیک برای استقلال و جدایی شکست خوردند. دولت مرکزی اسپانیا اما مخالف برگزاری این رفراندوم بود.

آیا رهبران سیاسی جدایی طلب کاتالانها همه راههای دمکراتیک برای پذیرش دولت مرکزی اسپانیا به برگزاری رفراندوم را آزموده اند؟ و تا چه حد برای قانع کردن اروپائیان و جهانیان تلاش کرده اند و در این راه تا چه حد موفق بوده اند؟

هم از همه پرسی برای استقلال اقلیم کردستان و هم رفراندم کاتالانیا می توان این درس و تجربه را گرفت که اعلام استقلال بدون توافق با حکومت مرکزی و بدون تضمینات  و تصمیمات بین المللی و حق و حقوق بین المللی تعریف شده ای موفق نبوده است.

نویسنده: خدایقلی