سنیهای ایران و جنگهای نیابتی
در صف آرائی جنگ های نیابتی در یک طرف ایران و در مقابل عربستان سعودی قرار گرفته اند. روسیه از ایران و آمریکا هم از عربستان حمایت می کند. موضوع این نوشته بررسی کوتاهی از موقعیت و جایگاه سنی های ایران در این مناقشات است. مهم ترین پرسش این است که سنی های ایران در جنگ نیابتی جانب چه کسی را می گیرند؟ پیش از پاسخ به این پرسش باید دید که سنی های ایران چه وزنه ای در صحنه سیاسی کشور دارند؟
استان های سنی نشین
سنی ها به طور متمرکز در استان‌های کردستان، آذربایجان‌غربی، سیستان و بلوچستان، گلستان، خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی، هرمزگان و جنوب استان کرمان سکونت دارند. آنها در تالش گیلان، خلخال، اردبیل و استان فارس نیز به صورت تاریخی حضور دارند. به علاوه در ۱۰ استان دیگر نیز به عنوان مهاجر و به صورت پراکنده زندگی می‌کنند. در تهران نیز حدود یک میلیون سنی زندگی می کنند.
ایران ۱ میلیون ۶۴۸ هزار کیلوتر مربع وسعت دارد و استانهایی که اهل سنت در آن زندگی می کنند حدود یک سوم از خاک ایران برآورد می شود. برای مثال استان سیستان و بلوچستان پهناورترین استان ایران است و با ۱۹۰ هزار کیلومترمربع بیش از ۱۱ درصد وسعت کشور را در برمی‌گیرد.
جمعیت سنی های ایران
دولت تا کنون، آمار رسمی جمعیت سنی کشور را اعلام نکرده اما جلال جلالی زاده، نماینده سابق مجلس، مولوی عبدالحمید، رهبر اهل سنت در سیستان و بلوچستان و حسن امینی، حاکم شرع مردمی کردستان می‌گویند سنیهای ایران حدود یک چهارم از کل جمعیت کشور هستند.
طبق سرشماری آبانماه ۹۵ جمعیت ایران چیزی حدود ۸۰ میلیون برآورد شده است. حدود یک میلون و نیم از این جمعیت مهاجرین افغانستان هستند. بنابراین از این میزان حدود ۲۰ میلیون سنی در کشور زندگی می کنند.
از طرفی میزان رشد جمعیت سنی کشور موجب نگرانی مراجع تقلید شده است. آیت الله ناصر مکارم شیرازی، از روحانیان صاحب نفوذ حوزه علمیه قم به “زیاد شدن زاد و ولد میان سنی ها” اعتراض می کند و درباره افزایش جمعیت سنی‌مذهبان در شهرهای شیراز، ارومیه و مشهد هم هشدار می دهد: «اکنون در اطراف مشهد می‌بینیم که اهل سنت در حال خرید زمین و خانه‌ها از شیعیان هستند تا نسبت جمعیتی خود را افزایش دهند.»
دعوت به میانجی گری بین ایران و عربستان
اگرچه به لحاظ جمعیت یک چهارم مردمان ایران سنی مذهب و به لحاظ وسعت یک سوم از ایران سنی نشین هستند، اما آنها به میزان جمعیت خود در سیاست های کلان کشور سهمی ندارند و خود این موضوع هم عاملی برای مرکزگریزی بیشتر آنان شده است.
رهبران سنی کشور در سال های گذشته پیروان خود را از جنگ های منطقه دور نگه داشته اند و گفتند که جامعه اهل‌سنت جنگ و خشونت را از جانب هر کسی باشد مردود می‌داند. علمای سنی ایرانی قطع روابط ایران و عربستان را به نفع جهان اسلام ندانستند و با تشدید جنگ نیابتی عربستان و ایران طرفین را به آرامش و خویشتن داری فراخوانده اند. در نتیجه این سیاست نه ایران توانست پای علمای برجسته سنی را وارد میدانهای نبرد خود کند و نه عربستان سعودی توانست از تعلقات مذهبی آنها بهره ای ببرد.
مولانا عبدالحمید، رهبر اهل سنت سیستان و بلوچستان به سران هر دو کشور توصیه میکند نباید یکدیگر را با ادبیات تند مورد خطاب قرار دهند.
او می گوید عربستان سعودی و ایران باید مشکلات‌شان را از راه سیاسی، معقول و گفتمان حل کنند.
رهبران دینی و علمای سنی محبوبیت زیادی در میان مردم و حتی سران کشورهای سنی نشین همسایه از پاکستان و ترکیه گرفته تا کشورهای عربی از جمله عربستان دارند. روحانیان برجسته سنی هر فرصتی را غنیم شمرده و خواستار صلح و گفتمان میان عربستان و ایران شده اند و بارها میانجی گری میان این دو کشور مسلمان را پیشنهاد و توصیه کرده اند. اما تابحال این نگرانی آنان جدی گرفته نشده است.
