نابودی تدریجی شهرهای ترکمن در ایران

شهرهای ترکمن نشین سرنوشت تلخی دارند. در دوره های گذشته تاسیسات بندری کومیش دپه به بندرگز و تاسیسات بزرگ راه آهن بندر ترکمن به گرگان انتقال یافت. برنامه اتصال گنبد به راه آهن کشور هم متوقف و حذف شد.

زمانی کومیش دپه برای  خود شهر بزرگی بود. شهری آباد با بندری بزرگ در مبادلات تجاری بین ایران و روسیه و آذربایجان. استرآباد (گرگان امروزین) در مقایسه شهری کوچک بود و همچنین گنبدکاوس.

با لشگرکشی رضاخان در سال ۱۳۰۴ شمسی و مقاومت ترکمن ها در مقابل آنها و با شکست قشون ترکمنها عملا کومیش دپه که مرکز ترکمنها بود در محاصره همه جانبه قرار گرفت.

هرچند نخستین مدرسه مدرن دولتی در سال ۱۳۰۵ شمسی در کومیش دپه، عمدتا به جهت آسیمیلاسیون، ایجاد شد ولی محاصره کومیش دپه رقم خورده بود. تاسیسات بندری به شهرهای دیگر همانند بندرگز انتقال یافت. هیچگونه سرمایه گذاری در کومیش دپه نشده و این شهر به حال خود رها شد و شاید در این نود و اندی سال گذشته هیچ پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نداشته و هم اینک کمیش دپه عملا به شهر مرده ای تبدیل شده است.

سرنوشت بندرترکمن و گنبد کاووس

بندر ترکمن (بندرشاه سابق) نیز کم کم در محاصره قرار گرفت. تاسیسات بزرگ راه آهن به گرگان و دیگر شهرها انتقال یافت. بندر ترکمن اهمیت خود را از دست داد.

بعد از محاصره کومیش دپه عمده تحصیلکردگان ترکمن و فعالین اقتصادی به گنبد آمدند و گنبد به تدریج بزرگترین شهر ترکمن نشین شد. گنبد در مقایسه با دیگر شهرهای بزرگ استان از لحاظ سرمایه گذاری های دولتی محدودیت بیشتری داشت اما از زمان ایجاد استان گلستان به مرکزیت گرگان محاصره گنبد نیز شدت بیشتری یافت.

برنامه اتصال گنبد به راه آهن تحت فشار مسئولین عمدتا اصلاح طلب گرگان متوقف و حذف شد. کارخانجات موجود تعطیل شدند. دانشگاه فرهنگیان گنبد کم کم به گرگان انتقال می یابد و از گنبد حذف می شود.

گمرگ اینچه برون بعنوان اداره کل به گرگان منتقل خواهد شد. بودجه عمرانی گرگان ده ها برابر بیشتر از گنبد است. شهر گنبد در بیست و چند سال اخیر هیچ رشد محسوسی نداشته است. فرودگاه کلاله که صحبت از فرودگاه بین المللی شدن بود هم اینک در سایه دوستان مرکز نشین به دامپروری و زمین کشاورزی تبدیل شده است.

تبعیض ادامه دارد

همه این موارد بخش بسیار اندکی از تبعیضاتی است که در مورد شهرهای ترکمن نشین اعمال می شود و این روند همچنان ادامه دارد. و همه اینها در شرایطی صورت می پذیرد که ترکمن ها در هر انتخاباتی با اکثریت قریب به اتفاق به اصلاح طلبان و یا کاندیداهای مورد حمایت آنها رای داده اند. همان اصلاح طلبانی که اگر یدی در قدرت داشته باشند برای گرگان انجام داده اند و مانعی برای سرمایه گذاری و توسعه گنبد و دیگر شهرهای ترکمن نشین هستند و خواهند بود.

استاندار جدید گلستان نیز همانند استاندار قبلی صحبت از استفاده از نیروهای متخصص و مدیر ترکمن بن به توصیه رئیس جمهور می کند و شاید هم چند عنصر ضعیف ترکمن را در مسئولیت های حداکثر میانی قرار دهند ولی تا زمانی که شرایط و توازن نیرو و نیز نگرش فعالین ترکمن بدینگونه است درب به همان پاشنه خواهد چرخید.

نویسنده: خدایقلی