• ويژگي هاي خراسان
روزنامه شرق: استان خراسان با بيش
از ۳۰۰ هزار كيلومتر مربع، وسيع ترين استان ايران به شمار مي رود. اين
استان نزديك ۲۰ درصد از خاك ايران را در برگرفته است. خراسان كه از
قدمت تاريخي فراواني نيز برخوردار است، مركز تمدن هاي كهن ايراني از
جمله سلسله اشكاني بوده است. بعد از دوران اسلامي نيز خراسان مركز شكل
گيري اولين حكومت ايراني بود و سلسله اي چون سامانيان، صفاريان و از
اين گستره بر ايران حكمروايي داشته اند. از سوي ديگر بيشترين شهرت
خراسان به حضور امام هشتم شيعيان و آرامگاه ايشان در اين خطه است.
از آن زمان تاكنون محل شهادت امام رضا(ع) كه به مشهد معروف شد و امروزه
يكي از مهمترين شهرهاي ايران را تشكيل مي دهد، همواره مورد توجه شيعيان
ايران و منطقه بوده و زائران زيادي را به سوي خود جلب مي كند. در زمان
حكومت رضاشاه يعني سال ۱۳۱۶ هجري شمسي كه تقسيمات كشوري به صورت كنوني
مطرح شد، بسياري از مردم مناطق اطراف مشهد و حتي مناطق دوردست نيز
خواستار الحاق به مشهد به واسطه وجود حرم حضرت رضا(ع) در آن شدند.
تعلقات مذهبي باعث شد تا خراسان به عنوان وسيع ترين منطقه جغرافيايي
ايران شكل بگيرد كه تاكنون نيز اين تقسيم دست نخورده باقي مانده است.
اگرچه مسئله استان خراسان به لحاظ ملاحظات مذهبي همواره حساسيت برانگيز
بود اما به مرور زمان و به واسطه تحولات جديد ضرورت هايي در زمينه
تقسيم اين استان به مناطق كوچك تر مطرح شده كه ابتداي آن به دوران قبل
از انقلاب و مجلس شوراي ملي مربوط است. با پيروزي انقلاب و سپس درگير
شدن كشور در جنگ ۸ ساله تمام اين مباحث تحت الشعاع قرار گرفت و براي
ساليان سال هرگونه بحث درباره تغييرات جغرافيايي كشور به بوته فراموشي
رفت. بعد از پايان جنگ و شروع دوران سازندگي، زمزمه هايي در مورد لزوم
برخي تغييرات جغرافيايي در كل كشور از جمله استان خراسان هم مطرح گرديد
كه در نهايت به تشكيل استان هاي جديدي از جمله اردبيل، قزوين، قم و
گلستان منجر شد ولي به واسطه حساسيت هاي منطقه اي و مذهبي تكليف استان
خراسان مشخص نگرديد.
البته از آن زمان تاكنون طرح هاي متعددي در اين خصوص توسط نمايندگان
دوره هاي مختلف مجلس ارائه گرديد اما هر كدام از آنها به نحوي كنار
گذاشته شد. آخرين اين طرح ها در زمان مجلس پنجم توسط جمعي از نمايندگان
استان خراسان تهيه شد ولي به جهت آنكه وزارت كشور در يك رايزني با آنان
اعلام كرد كه دولت خود درصدد تهيه لايحه اي با كار كارشناسي تمام وقت
است، اين نمايندگان طرح خود را پس گرفتند. وزارت كشور به وعده خود در
اين دوره مجلس عمل كرد و لايحه تقسيم استان خراسان را ارائه كرد اما به
همان دلايلي كه ذكر آن رفت اين لايحه به مدت ۶ ماه مسكوت گذاشته شد و
پس از آن هم بارها بررسي آن در صحن مجلس به تعويق افتاد.
•
مشكلات تقسيم خراسان
اولين مشكل تقسيم خراسان به تمايل مردم شهرهاي مختلف اين استان مربوط
مي شود كه هر كدام خواستار آن هستند تا در تقسيم خراسان، شهرشان به
عنوان مركز استان تعيين شود.
براساس كارهاي كارشناسي كه از سوي دولت، مجلس و مراكز دانشگاهي استان
خراسان انجام گرفته، اين استان بايد به سه و يا حداكثر پنج استان تقسيم
شود و اين در حالي است كه در حال حاضر هم اكنون ۲۰ شهر مهم با مركزيت
مشهد در دل اين استان جاي گرفته است. البته از آنجا كه همواره مشهد
مورد توجه حكومت مركزي و در عين حال محلي براي مسافرت اكثر ايرانيان به
عنوان زوار به اين شهر بوده، لذا مناطق اطراف مشهد از رشد و توسعه اي
به مانند مركز استان برخوردار نبوده اند. از طرف ديگر هيچ يك از شهرهاي
استان كه از قابليت هاي برتري نسبت به بقيه شهرهاي استان برخوردار باشد
تا در نتيجه در تقسيمات استاني جديد به عنوان مركز استان در نظر گرفته
شود، وجود ندارد. اين مسئله باعث شده تا هر كدام از شهرهاي نسبتاً
برابر مدعي مركزيت استان هاي جديد شوند.
به همان ميزان كه طرح تقسيم خراسان از سوي مجلس يا دولت مورد توجه قرار
گرفته به همان ميزان نيز در بين مردم اين استان بازتاب داشته كه گاه به
بروز حوادث خونين از جمله حادثه سبزوار منجر شده است.وجود اين حساسيت
ها باعث شد كه هيچ يك از نهادهاي دولتي و مجلس حاضر به پذيرش مستقيم
مسئوليت تقسيم خراسان نباشد.
البته در كنار اين مشكل بايد به حساسيت هاي مذهبي مشهد هم توجه كرد كه
مشكل تقسيم خراسان را چند برابر كرده است زيرا عده اي معتقد هستند
خراسان نبايد به گونه اي تقسيم شود كه مشهد را به عنوان زيارتگاه
شيعيان در ايران تحت الشعاع خود قرار دهد.به هر ترتيب در سال ۱۳۸۰ دولت
لايحه تقسيم خراسان به ۳ استان را تقديم مجلس كرد اما نمايندگان با اين
لايحه موافقت نكردند. به دنبال بحث هاي فراواني كه درباره اين لايحه
صورت گرفت، سرانجام نمايندگان با ۶ ماه مسكوت گذاشتن تقسيم خراسان
موافقت كردند. بعد از گذشت ۶ ماه بار ديگر لايحه در دستور كار مجلس
قرار گرفت و كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس هم پيشنهادهايي را
براي تقسيم خراسان به دو يا پنج استان ارائه كرد اما نمايندگان مجلس با
هيچ يك از پيشنهادها موافقت نكردند و از آنجا كه هيچ پيشنهاد ديگري هم
وجود نداشت، لذا هيات رئيسه مجلس اين لايحه را براي بررسي و كار
كارشناسي بيشتر به كميسيون امنيت ملي برگشت داد.
• پيشنهادهاي جديد
سرانجام پس از ماه ها كار كارشناسي مجدد، طرح تقسيم خراسان روز گذشته
در دستور كار مجلس قرار گرفت و در نهايت طرح تعدادي از نمايندگان
خراسان درباره تقسيم اين استان به سه استان جديد مورد تصويب قرار گرفت
و اين در حالي بود كه تعدادي ديگر از اين پيشنهادها با مخالفت مجلس
روبه رو شدند هر چند كه تصويب نهايي خراسان به سه استان نيز به علت
تشكيك نمايندگان در نتيجه راي گيري، به جلسه امروز موكول شد.اين طرح به
امضاي فاطمه خاتمي، محمد عبايي خراساني و علي تاجرنيا نمايندگان مشهد،
محمدرضا خباز نماينده كاشمر، جعفر افقهي نماينده فريمان، رسول مهرپرور
نماينده درگز، مهدي آيتي نماينده بيرجند، احمد خاص احمدي نماينده تربت
جام، رمضان وحيدي و ابوالقاسم حسيني نمايندگان بجنورد، سيدرضا
نوروززاده نماينده اسفراين و حسين آفريده نماينده شيروان رسيده است.
تمامي اين نمايندگان از استان خراسان هستند.
بر مبناي طرح نمايندگان ياد شده خراسان به سه استان به شرح زير تقسيم
مي شود: استان خراسان شمالي به مركزيت بجنورد و شامل شهرستان هاي
شيروان، جاجرم، مانه و سلمقان، اسفراين، ماروج و بخش هاي تابعه است.
استان خراسان جنوبي به مركزيت بيرجند و شامل شهرستان هاي بيرجند،
نهبندان، سربيشه و بخش سرايان منتزع از شهرستان فردوس و بخش هاي تابعه
است. استان خراسان رضوي به مركزيت مشهد و شامل شهرستان هاي مشهد،
قوچان، درگز، چناران سرخس، فريمان، تربت جام، تايباد، تربت حيدريه
(فردوس به استثناي بخش سرايان)، قاين، خواف و رشتخوار، كاشمر، بردسكن،
نيشابور، سبزوار، گناباد و بخش هاي تابعه است.براساس اين طرح كليه
ادارات و سازمان هاي كل غيرستادي با توجه به ويژگي و شرايط برتر منطقه
و موقعيت شهرستان ها در مراكز شهرستان هاي استان تقسيم خواهند شد.
• سخنان موافقان و
مخالفان طرح
محمدرضا خباز نماينده كاشمر اولين كسي بود كه با طرح سه استاني شدن
خراسان موافقت كرد و در دفاع از آن سخن گفت. وي با اشاره به لايحه دولت
كه سه استاني شدن خراسان را پيشنهاد كرده بود، افزود: ما هم براساس
لايحه دولت با تقسيمات جديدتري طرح سه استاني شدن خراسان را ارائه
كرديم.خباز با اشاره به تقسيمات كشوري در سال ۱۳۱۶ گفت: در آن سال كل
كشور به ۱۰ استان تقسيم گرديد كه خراسان استان نهم به شمار مي رفت. وي
افزود: بعد از گذشت ۴۰ سال حدود ۱۶ استان از دل استان هاي سابق درآمد
اما خراسان همچنان دست نخورده باقي مانده است.اما «مرتضي خيرآبادي»
نماينده سبزوار با اين طرح مخالفت كرد و گفت: لايحه سه استاني شدن
خراسان داراي نكات منفي بود كه وزير كشور هم ده ايراد به آن گرفت.
وي به سخنان وزير كشور هنگام تقديم لايحه تقسيم خراسان به مجلس اشاره
كرد و افزود: براساس گفته هاي وزير كشور ايرادات زيادي بر اين طرح وارد
است كه مي توان به ايجاد تنش در استان، منطقي نبودن رابطه بين حوزه هاي
مركزيت، وجود شهرهاي هم وزن با فاصله هاي نزديك، ايجاد خلأ ژئوپلتيك
بين نواحي، عدم تعادل در تعداد سكونت هاي استان ها، عدم تعادل در ميزان
تعادل جمعيت مناطق در وسعت منطقه اشاره كرد. خيرآبادي گفت: آيا با اين
ايرادات راي دادن به پيشنهاد ۳ استاني منطقي است؟
اما «حسين انصاري راد» نماينده نيشابور با طرح تقسيم خراسان مخالفت كرد
و آن را داراي عواقب منفي براي استان و كل كشور دانست. وي افزود: پيش
از اين طرح تقسيم خراسان را نيز بررسي كرده ايم كه منجر به حوادث
ناخوشايندي در استان شد. انصاري راد تصريح كرد: آيا نمي خواهيم از اين
حوادث درس عبرت بگيريم؟
نماينده نيشابور در عين حال تقسيم خراسان را در توسعه پايدار منطقه
موثر ندانست و افزود: اگر فكر مي كنيم با افزايش هزينه هاي جاري و
اختصاص بودجه بيشتر مي توانيم مشكلات كنيم، در اشتباه هستيم. انصاري
راد افزود: راي به تقسيم خراسان باعث متورم شدن دستگاه هاي دولتي و
افزايش هزينه هاي جاري كشور مي شود.انصاري راد با عنوان اينكه مخالف
اصل تقسيم خراسان است، گفت: بهترين تصميم مجلس راي منفي به هر پيشنهادي
براي تقسيم اين استان است. به دنبال اين سخنان حسين سيدآبادي به عنوان
آخرين موافق سخن گفت و از نمايندگان درخواست كرد تا به طرح پيشنهادي
نمايندگان استان خراسان راي مثبت بدهند.
|