Takt
Taktçyzyklar
Takturgylary
Takt sanlary
Taktgörnüşler
Takt
Takt Notlary tertip we düzgün bilen ýazmak we okap çalmak üçin
haýyrlanylýar. Mundan başga taktyň içinde nähilli
taktgörnüşüne bagly belli bir san
takturgusy bolup,
taktçyzyk bilen bölünýär.
Mesal:4/4 Taktgörnüşünde bir takt içinde 4 sany ¼ not ýa-da4 takturgy
bar.
Onda syz taktdan-takta geçmänkäňiz her bir takt-da 4 sany takturgyny
sanamalydyrsyňyz.

Taktçyzyklar
Taktçyzyk adyndan belli,iki takty bir-birinden göni çekilen çyzyk
bilen aýryşdyrýar.Bu çyzyk not saçagynda iň aşaky not çyzygdan başlap
5nji çyzyga çenli çekilýär.Pianoň not systeminde, taktçyzygy not
saçagyň Bass açaryň aşakdan birinji notçyzykdan başlap, not systemiň
Violon açaryň ýokarky notçyzyga çenli çekilýär.
Saz
bölegiň soňunda iki sany taktçyzygy bir-biriniň izinde durýar we
köplenç şolariň biri ýogynrak çyzylýar.Beýle çekilen taktçyzyg sazyň
gutarandygyny aňlatýar.
Taktçyzygy
2 not systeniň üstünde
çyzylan
iki taktçyzygy
Saz bölegiň soňunda
Takturgusy
Takturgy sazyň ýureg urgusydyr.Sazyň umumy ölçegi köplenç ¼ notlar
bilen sanalýar. Emma başga bir taktgörnüşi ýa-da tempo takturgyň
sanamalsynyň tärini ütgedip bilýär.

4 sany1/4 not 3
sany 1/4not
2
nokatly ¼ not
Takt
sanlary
Takt
sanlary , taktçyzyklaryň üstünde kiçijik sanlar formada ýazylýar.Bu
sanlar taktçyzygyň sag tarapyndaky takty görkezýar.
Takt
sanlar mesal üçün: sazy öwrenen wagtymyz , haýsy takt-da kynçylyga
duşsak onuň haýsy taktdygynyň sanyny görkezýär.
Takt sanlary

Taktgörnüşleri
Nota
geçirlen saz böleginde taktyň görnüşi, şol saz-da takty nähilli
sanalmaldygyny belli edýär.Takt ölçegei bir taktyň içinde näçe not
Sygyp
biljekdigini ölçäp berýär.Mesal aýytsak:Eger bizde 4/4 taktölçegimiz
bolsa, ikinji 4 şol taktiň ölçegi haýsy not(1/4,1/8, 1/16)hasaba
alynýardygyni aýtýar.Diýmek 4/4 taktiň ölçegi çärýek not bolar.Birinji
4, sol takt-da näçe
Not
bardygynyň belligi-dir(şü ýerde çärýek not).
Sanalýan- takturgylaryň sany 4

ölçeg- takt ¼ not bilen ýazylýar
Ýene
bir mesal :6/8 takt.syz her takt-da 6 sany 1/8 noty sanamaly.
Sanalýar= 6: her takt-da 6 sany takturgy

Ölçeg=8: takturgy 1/8
notbilen deň
Ton görnüşleri
Tongörnüşi saz-da haýsy notlardan haýyrlanýangyny görkezýär.Kä bir
tongörnüşler bir (ýa ýene-de ton-a bagly) notyň öňünde bellik goýup
sesleri şol tonyň häsiýetine görä üýtgetýär.Şu bellik not açaryň
yzyndan bir
Gezek goýulup we soňra gaýtalanmaýar,ýöne eger çalynýan sazyň talabyna
görä notyň öňündäki bellik ayýrylmaly bolsa we ýa başga bellik
goýulmaly bolsa, onda diňe şol ütgedilen nota degişli we ýene-de
başdaky bellik geljek notlara degişlidir.
Her bir tongörnüşüň ady haýsy not bilen başlaýandygyny
görkezýär.Tongörnüşler iki hilli formada
Dur ton we Moll ton-da
ýazylýar.
Dur tonda not açaryň izin-dan beýik edýän bellik oturýar, we Moll
ton-da peseldýän bellikler.

C dur A
moll
Belliksyz ton
bsgançagy C dura
meňzeş ton basgançag

Ton
basgançag C bilen başlanýar.
Ton basgançag A bilen başlanýar.
G
dur E
moll

Ton basgançag G bilen başlanýar.
Ton basgançag E bilen başlanýar.
Dynamik
Müzik-de
Dynamik, notlaryň sesi beýik ýa pes ýaňlanmasyny belli edýär.Köp
dynamik symbollar bar we olar sazyň nähilli dynamik formada
çalynmaldygyny görkezýär. Busymbollar harplyg bilen ýazylýar we
italiýen dilinde okulýar.

köp pes pes gaty köp pes gaty köp beýik beýik
köp beýik
Tempo
Bir saz bölümde, tempo, taktyň urgularynyň nähilli çaltlykda
sanamaldygyny görkezýär.şeýlelikde 1 dagyga dowamynda
takturgylar tempo bilen
hasaplanylýar.60 tempo diýmek, her sanyýe-da bir takturgy sanalýar.we
şoňa meňzeş 120 tempo-da her sanyýe-da 2 takturgy sanalýar.
Takturgulary sanamalsyny aňsatlaşdyrmak üçün(96 takturgyny1 dagyga-da
sanamany kime başardýar) metronom guraldan haýyrlanýarys.
Metronom klik ses bilen takturgyň dogry çaltlygyny aňlatýar.
Tempo
dagyga ölçeg bilen
takturgylarysanaýar
tempo
= 60 1 klik sanyýada
tempo = 90
2
klik sanyýada
tempo = 120 3
klik
sanyýada


Sorak
we
ýümüş
1.Notlar takt-da
haýsy şertler bilen ýazylyp , okalýar?
2.Taktsany we takturgyng bir-birinden näme tapawoty bar?
3.Bir takturgyda köp sanly not syganda haýsy
düzgün bilen
çalynmaly?
4.tempo
sazda nämeroly bar?
|